07 februari 2021 – Door Cees Brinkhuizen
Roek Lips is een veelzijdig persoon. Hij begeleidt veranderings[1]processen, is auteur, geeft lezingen over nieuw leiderschap, medeoprichter van De Ontwikkelgroep en initiatiefnemer van het project ‘Nieuwe Leiders’. “We moeten royaal ruimte maken voor jongeren. Ik denk dat we jongeren, ook op plekken waar je het misschien niet verwacht, veel meer kansen moeten geven. We hebben ze ook nodig in de boardrooms, want ze kunnen écht makkelijker met een open mind kijken dan veel oudere mensen. En er groeit onder jongeren een enorme motivatie om de dingen wezenlijk anders te gaan doen en dat geldt niet alleen voor de aanpak van klimaatproblemen. Het smeult al; we zullen daar de komende tijd veel meer van gaan merken.
Webdebat
Op zondag 7 februari 2021 was hij te gast in de vierde aflevering van de serie webdebatten van de Beweging van Barmhartigheid over ‘de wereld ná corona’. Ook in deze aflevering ging het om de vraag hoe we grote problemen als die rond het klimaat, de economie en de vluchtelingenstromen het hoofd kunnen bieden en dan met veel meer aandacht voor barmhartigheid.
Nieuwe leiders nodig
Voor Roek Lips staat het al vast dat we daarvoor nieuw leiderschap nodig hebben. Ja, daarin kunnen we ook veel van jongeren leren, maar we mogen de oplossing van de problemen niet ‘uitbesteden’ aan de jongeren, zegt Roek Lips. “We zijn met z’n allen verantwoordelijk voor de situatie die we zelf hebben gecreëerd en dan kun je niet zeggen ‘de jongeren lossen het zometeen wel op’. Wel moeten we jongeren meer betrekken, júist op de plekken waar de beslissingen over hun toekomst genomen worden.”
Uit een onderzoek van het marketingbureau Wayne Parker Kent dat in januari gepubliceerd werd blijkt dat bijna 50% van de jongeren vindt dat het klimaatprobleem prioriteit moet krijgen. “Nee, dan kun je niet zeggen dat dat ‘maar’ de helft is. Het ‘tipping point’, het kantelpunt, ligt bij veranderingen bij 25%. Als 25% van een groep vindt dat het anders moet, dan gaat er echt beweging komen. En zover is het dus.”
Een ander soort denken
Wat wie of wat zijn dan die ‘nieuwe leiders’. Roek Lips onderzoekt dat in het project ‘NieuweLeiders.nl’. Daarin interviewt hij tientallen wijze lieden van Peter van Uhm tot Irene van Lippe[1]Biesterfield, van Ahmed Aboutaleb tot Lenette Schuijt en van Jan Terlouw tot Paul Verhaeghe. Maar uit dat project rolt geen lijstje met punten waaraan je een nieuwe leider herkent. “Ik ben zeer terughoudend met het trekken van conclusies. Een conclusie zet je meteen vast in het denken en ik wil dat het een open zoektocht blijft. Zonder hypothesen. Als ik naar de grote lijn kijk gaat het zeker om een ander soort denken met meer ruimte voor rust en reflectie. Je moet als leider op belangrijke momenten bij jezelf te rade gaan: ‘Ben ik nu écht het juiste aan het doen op dit moment?’.”
Tijd raakt op
In het vorige webdebat pleitte Matthijs Schouten ook al voor rust en reflectie. Maar hebben we daar de tijd wel voor bij problemen als de klimaatverandering? Roek Lips: “Nee, de tijd is echt aan het opraken. Toch is het heel belangrijk niet overhaast te handelen. Dat betekent niet dat je níet handelt, het betekent dat je je wel steeds afvraagt of je werkelijk de juiste dingen aan het doen bent.”
Probleemontkenners
“Dat is vaak nog best lastig, want een crisis doet iets raars met mensen. Mensen gaan dan juist met details aan de slag om de illusie van een houvast te creëren. Je ziet het nu ook weer bij de corona-crisis. Als de druk heel hoog wordt, reageren onze hersenen anders dan je misschien zou verwachten. Dat bleek bijvoorbeeld uit een onderzoek in Zuid-Amerika rond een stuwdam die mogelijk zou kunnen instorten. Hoe verder de mensen van de dam woonden, hoe minder ze zich zorgen maakten. Maar heel opmerkelijk: de mensen die vlak onder de dam woonden maakten zich helemaal geen zorgen. Ze ontkenden gewoon dat die dam op instorten stond. Onze hersenen hebben de neiging bij grote problemen het gevaar te ontkennen, omdat we anders geen leven hebben. Zo gaat het ook met het klimaatprobleem. We weten natuurlijk al jaren en jaren dat dit een groot probleem aan het worden is. Maar het leidt tot afstomping en ontkenning, want als we de werkelijkheid tot ons laten doordringen wordt het voor velen te moeilijk om nog te bevatten. Dat is een van de redenen waarom de Parijse Akkoorden maar niet tot uitvoering komen, maar zijn er meer. We leven in een tijd van complexe problemen en die zijn niet eenvoudig op te lossen. Dat zou nu een veel te naïeve weergave van de werkelijkheid zijn..”
Sceptischer geworden
Toen Lips begon aan het project Nieuwe Leiders, had hij de stille hoop dat hij zou ontdekken hoe de grote problemen zonder een crisis op te lossen zijn. “Ik moet toegeven dat ik daarover steeds sceptischer ben geworden. Helaas ben ik er nu van overtuigd dat er grote crises nodig zijn voor we de problemen echt gaan aanpakken. Dat is overigens ook wel te begrijpen: we zullen fors moeten gaan inleveren en dat gaan we niet vanzelf doen.” Volgens Roek Lips zijn een open mind en objectief kunnen observeren belangrijke talenten waarmee een ‘Nieuwe Leider’ de crises te lijf kan.
Namen noemen
Namen? Roek Lips aarzelt, maar noemt uiteindelijk toch een paar namen van mensen die hij als ‘nieuwe leider’ ziet: de Nederlandse klimaatactiviste Lena Hartog, de jonge Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern, de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Nee, van de Nederlandse politici wil hij er geen noemen. “Ik herken op dit moment weinig leiderschap in de Nederlandse politiek.” Of toch, één kan hij er noemen: Ahmed Aboutaleb, de burgemeester van Rotterdam. Maar ja, die wil in Rotterdam blijven.
Compassie
Roek Lips vindt het toe te juichen dat de Beweging van Barmhartigheid zich inzet voor meer compassie in de veranderende wereld. ‘Het is erg belangrijk er ook op die manier naar te kijken.
“Wat compassie is, heeft de danser Peter Rombouts, die ik interviewde, heel mooi gezegd: ‘Compassie gaat over de vraag of je in staat ben om tegen de richting in lief te hebben. Of je de mensen tegen wie je rebelleert toch kunt liefhebben.’” Hij hoopt dat het de Beweging van Barmhartigheid lukt veel jongeren te betrekken bij haar pogingen de nieuwe wereld barmhartiger te maken.